Người dân quê tôi thường ví ăn món khổ qua đèo cũng… mệt nhọc giống như khi người nghèo phải đi bộ qua dốc qua đèo. Tuy nhiên, đó chỉ là cách nói ngược nghĩa cho vui chứ thực ra bây giờ những người ăn khổ qua đèo chẳng phải là người nghèo khó, mà có khi còn rất sang trọng.
Khổ qua đèo là những trái khổ qua trồng trong vườn nhà không lớn nổi, trông hình thức xù xì, méo mó. Lý do là vì người trồng không xịt thuốc, tưới phân gì cả nên trái nhỏ, thậm chí có trái chỉ bằng ngón chân cái người lớn hoặc bằng cái trứng gà nhà. Khổ qua đèo có vỏ gai dày, săn, màu sậm và không có nhiều nên hiếm gặp hơn khổ qua thường.
Không phải ai cũng thích ăn loại khổ qua này, người ta thích vì nó lớn lên tự nhiên, mang hương vị “bản loài” rõ nét. Để có được nhiều trái khổ qua đèo, người trồng phải để dành mấy ngày, đủ bữa mới hái một lần. Do không có thuốc, phân nên sau khi hái, chỉ cần rửa sơ rồi chế biến.
Ngon nhất là làm gỏi và nấu canh. Với món gỏi thì chỉ cần thái từng miếng mỏng, ngâm ít nước muối cho bớt đắng rồi bóp cùng mắm, chanh, đường, ớt, với tôm, ruốc khô hoặc với các loại thịt, sau đó trộn thêm ít rau thơm là đã có đĩa gỏi “bá cháy”.
Nhưng món chuộng nhất vẫn là nấu canh. Giống khổ qua thường, khi nấu canh, khổ qua đèo cũng được lấy hết hạt ra và phải nhồi thịt vào trong mới ngon. Có thể chọn thịt heo nạc, các loại cá như cá thu, cá ảo xay hoặc băm nhuyễn rồi trộn cùng các loại gia vị khác, nhồi vào, hầm nhừ là được.
Ở miền Trung, khi dùng để đãi tiệc hoặc mời khách phương xa, nhiều người chọn khổ qua đèo nấu canh cá thác lác. Nấu canh khổ qua đèo không cần nhiều dầu mỡ mà chỉ nấu nước sôi, cho khổ qua đã nhồi thịt vào, đợi nước sôi lại rồi nhỏ lửa, cứ riu riu như thế đến khi trái khổ qua chín thì nêm thêm gia vị, tắt lửa.
Canh khổ qua đèo nước trong xanh, ăn vào có cảm giác nhân nhẫn, thơm và mang hương vị khổ qua rất đặc trưng. Món này vừa ngon cơm trong mùa nắng nóng vừa giúp cơ thể thanh lọc, giải nhiệt. Dù có hình dáng xấu xí, trước đây bị nhiều người xem là thứ bỏ đi nhưng ngày nay khổ qua đèo đã “khẳng định” mình bằng hương vị và chất lượng hơn loại khổ qua to trái, bóng bẩy được bày bán nhiều ở ngoài chợ.
Mỹ Tuyết
(thực hiện)
