Bánh làm bằng gạo nếp, đỗ xanh, mứt bí, đu đủ xanh bào sợi, và một nguyên liệu không thể thiếu là hạt dành dành. Đây chính là câu trả lời cho màu vàng óng, đẹp như tranh của bánh phu thê.
Màu vàng của bánh đến từ hạt dành dành
Nhiều người nghe tên bánh phu thê tưởng nhầm một loại bánh màu đỏ, trông như thạch, thi thoảng có trong các lễ ăn hỏi của người miền Bắc. Nhưng đó là bánh xu xê (hay xu xuê). Bánh phu thê màu vàng óng, gói trong lá dong xanh, thắt bằng chiếc lạt sơn hồng, tượng trưng cho duyên tình thắm nồng bền chặt của đôi trai gái.
Hạt dành dành đã được phơi khô, nhưng khi được ngâm nước với gạo, quả dành dành sẽ phai màu, giúp gạo chuyển màu. Gạo ngâm xong thì được nghiền mịn, quậy theo một bí quyết riêng của những dân trong nghề. Đỗ xanh, mứt, đường trộn làm nhân.
Hạt dành dành
Bánh được gói trong lá chuối, hấp chín. Để bánh có màu xanh tươi đẹp mắt, người ta bọc thêm các lớp lá dong phía ngoài lá chuối. Mỗi chiếc bánh được buộc bằng sợi lạt nhuộm phẩm hồng. Bánh xếp 5 chiếc thành một cột, mỗi lần mua biếu ai, người ta sẽ mua 2 cột bánh, tức là 10 chiếc.
Bánh phu thê ăn khi vừa hấp chín xong không tiện cho lắm, vì bột vẫn còn hay bị dính. Để bánh thật nguội, hương thơm từ mùi lá vẫn cứ kích thích khứu giác, khiến ta phải mở chiếc bánh ra ngay.
Tôi vẫn nhớ lần đầu tiên được ăn chiếc bánh phu thê, nghĩ rằng bánh sẽ tương tự bánh gai, bánh ú, để rồi khi lật mở từng lớp lá bên ngoài với đầy sự tò mò và háo hức, chiếc bánh hiện ra với sự kinh ngạc thích thú. Tôi hỏi đi hỏi lại người tặng bánh, vì sao bánh có màu vàng kỳ diệu thế.
Bánh phu thê không quá ngọt. Lớp vỏ vừa dẻo vừa giòn, ăn cảm giác sật sật trong miệng khi gặp miếng mứt bí hay sợi đu đủ được bào và chế biến tinh tế.
Lớp vỏ vừa dẻo vừa giòn, ăn cảm giác sật sật trong miệng khi gặp miếng mứt bí hay sợi đu đủ được bào và chế biến tinh tế
Điều thú vị nhất là bánh phu thê được làm hoàn toàn theo cách truyền thống, trừ khâu xay bột là bằng máy, còn bánh được người dân tự tay gói. Lá chuối, lá dong ngoài vườn, cây dành dành trồng ngoài bờ ao, đỗ xanh ngoài đồng, chiếc bánh cứ thế đến với tay người ăn với sự tự nhiên nhất có thể.
Người miền Bắc bây giờ hiếm khi thấy một đám ăn hỏi có mâm bánh phu thê. Người ta dùng xôi gấc, hay lợn quay, rồi trái cây, thuốc lá, rượu ngoại… màu sắc truyền thống bỗng dưng lặn đâu im ắng.
Tôi cắn miếng bánh phu thê, tưởng tượng ra một đám đông xôn xao người lớn trẻ em, pháo nổ đì đùng, những tà áo dài và chiếc mâm tròn, phủ nhiễu đỏ, bên trong là trăm chiếc bánh phu thê xếp lớp. Miền quê lúc đó hẳn là tưng bừng lắm…
Trên đường về Bắc Ninh sẽ gặp rất nhiều hàng bán bánh phu thê
Bánh phu thê Từ Sơn là một món quà rất độc đáo tặng cho người phương xa
Cẩm Giang
Ảnh: Lê Nam
