Cứ đến ngày 23 tháng Chạp hàng năm các gia đình lại sửa biện lễ vật, mâm cỗ cúng tiễn ông Công ông Táo chầu trời.
Ông táo (Táo quân hay Thổ Công) là vị thần cai quản mọi hoạt động của gia chủ, ông là vị thần quyết định sự may rủi, phúc họa của cả gia chủ, bên cạnh đó ông còn ngăn cản sự xâm phạm của ma quỷ, giữ bình yên cho gia đình.
Người miền Bắc thường cúng ông Công ông Táo khá sớm và thời gian muộn nhất là 12 trưa 23 tháng Chạp Âm lịch bởi người ta quan niệm rằng sau giờ đó ba vị Táo quân đã về trời.
Mâm cỗ cúng ông Táo trong truyền thống bao gồm các món cơ bản như: 1 đĩa gạo, 1 đĩa muối, thịt vai luộc, 1 bát canh mọc, 1 đĩa xào thập cẩm, 1 đĩa giò, 1 đĩa xôi gấc, 1 đĩa chè kho, 1 đĩa hoa quả, 1 ấm trà sen, 3 chén rượu, 1 quả bưởi, 1 quả cau, lá trầu, 1 lọ hoa đào nhỏ, 1 lọ hoa cúc, 1 tập giấy tiền, vàng mã. Trong đó, không thể thiếu món cá chép (sống hoặc rán), vì theo quan niệm, cá chép chính là phương tiện để ông Táo lên trời.
So với ngày trước, mâm cúng ông Công ông Táo ngày nay đã được đơn giản hơn, không bắt buộc phải có đầy đủ các món ăn truyền thống. Ngoài ra, nó còn tùy thuộc vào hoàn cảnh cũng như khẩu vị của gia chủ.
Tùy theo từng gia cảnh, ngoài các lễ vật chính kể trên, người ta hoặc làm lễ mặn (với xôi gà, các món nấu nấm, măng…) hay lễ chay (với trầu cau, hoa, quả, giấy vàng, giấy bạc…) để tiễn Táo Quân.
Sau đây là 5 món chủ đạo trong mâm cúng ông Công ông Táo của người Việt:
Gà luộc
Dù bữa ăn hàng ngày của các gia đình hiện nay rất phong phú, tuy nhiên cúng ông Công ông Táo không thể không có gà luộc. Để tránh tình trạng gà luộc chín quá da bị rách hoặc chín không đều, chị em nên cho gà vào nồi nước lạnh sau đó bắc lên luộc.
Khi luộc gà, nên đổ nước sôi ngập đầu gà, dùng đũa bếp chèn bên trên để gà không nổi trên mặt nước. Đun 10-20 phút (tuỳ gà to hay nhỏ, non hay già) tính từ lúc nước sôi rồi tắt bếp, để nguyên gà trong nồi ngâm thêm 15 phút là được.
Xôi
Có thể nói rằng, xôi là món ăn không thể thiếu trong mâm cỗ cúng ông Công ông Táo. Vào ngày lễ này, chị em có thể tự mình nấu xôi hoặc mua xôi để chuẩn bị cho một mâm cúng đầy đủ nhất.
Giò
Để mâm cúng thêm đầy đủ, không tốn nhiều công sức thời gian, bạn nên chuẩn bị thêm một khoanh giò.
Miến xào lòng gà. Nguyên liệu để nấu món này bao gồm 1-2 bộ lòng gà, miến, mộc nhĩ, hành. Sau khi sơ chế lòng gà, miến, mộc nhĩ, hành, bạn bắt tay vào thực hiện món ăn cơ bản này theo các bước sau.
– Cho dầu ăn, hành giã nhỏ vào chảo, đến khi hành thơm thì cho lòng gà vào xào. Khi lòng gà chín, cho mộc nhĩ vào xào rồi cho cà rốt vào. Tiếp tục đảo cho đến khi lòng gà, mộc nhĩ, cà rốt chín.
– Tiếp theo cho miến vào đảo đến khi chín rồi cho gia vị vào.
Tất cả đã chín, cho ra đĩa, bày thêm rau mùi để món ăn thêm hấp dẫn.
Bánh chưng
Không phải chỉ đến Tết, dịp ông Công ông Táo chị em cũng có thể thay thế xôi bằng bánh chưng. Bánh chưng có thể tự gói, hoặc đặt mua ở ngoài hàng. Tốt nhất bạn nên mua ở nguồn đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
Lễ cúng tiễn ông Công ông Táo thường được cúng vào ngày 22 tháng Chạp âm lịch hàng năm, hoặc sáng sớm ngày 23.
Gia chủ dù vướng bận công việc quan trọng cũng phải hoàn thành lễ cúng trước 12 giờ trưa 23 tháng Chạp vì người Việt quan niệm phải kịp giờ để ông Táo lên Thiên đình.
Bài cúng ông Táo 23 tháng Chạp theo Văn khấn cổ truyền Việt Nam – NXB Văn hóa Thông tin
Nam mô A di đà Phật!
Nam mô A di đà Phật!
Nam mô A di đà Phật!
Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương
Con kính lạy Ngài đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân. Tín chủ (chúng) con là: ……………
Ngụ tại:…………
Hôm nay ngày 23 tháng Chạp tín chủ chúng con thành tâm sắp sửa hương hoa phẩm luật, xiêm hài áo mũ, kính dâng tôn thần. Thắp nén tâm hương tín chủ con thành tâm kính bái. Chúng con kính mời ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân hiển linh trước án hưởng thụ lễ vật.
Cúi xin Tôn thần gia ân xá tội cho mọi lỗi lầm trong năm qua gia chủ chúng con sai phạm. Xin Tôn thần ban phước lộc, phù hộ toàn gia chúng con, trai gái, già trẻ sức khỏe dồi dào, an khang thịnh vượng, vạn sự tốt lành.
Chúng con lễ bạn tâm thành, kính lễ cầu xin, mong Tôn thần phù hộ độ trì.
Nam mô a di đà Phật!
Nam mô a di đà Phật!
Nam mô a di đà Phật!
Táo Quân có nguồn gốc từ ba vị thần Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ của Lão giáo Trung Quốc nhưng được người Việt chuyển hóa sự tích hai ông một bà và lưu truyền qua nhiều đời. Theo đó, xa xưa có hai vợ chồng tên là Trọng Cao và Thị Nhi sống với nhau đã lâu mà không có con, sinh ra buồn phiền, hay cãi cọ. Một hôm, hai vợ chồng xảy ra xô xát, người vợ bỏ đi và gặp người chồng mới tên là Phạm Lang. Khi Trọng Cao hết giận và cảm thấy mình có lỗi, đi tìm Thị Nhi thì tiên bạc tiêu tán, phải đi ăn xin và tìm đến đúng gia đình của người vợ.
Hai người nhận ra nhau, người vợ ân hận vì đã trót lấy Phạm Lạng làm chồng. Sợ chồng mới bắt gặp chồng cũ khó giải thích, Thị Nhi nói Trọng Cao nấp trong đống rơm ngoài vườn. Phạm Lang về nhà liền ra đốt đống rơm để lấy tro bón ruộng và không may thiêu chết Trọng Cao. Quá đau khổ, Thị Nhi nhảy vào đống lửa chết cùng chồng cũ. Phạm Lang bất ngờ cũng nhảy vào đống rơm đang cháy để chết cùng vợ. Câu chuyện cảm động của ba người cảm động trời xanh nên được Ngọc Hoàng sắc phong làm Táo quân: Phạm Lang làm thổ công, trông coi việc bếp, Trọng Cao làm thổ địa, trông coi việc nhà cửa, Thị Nhi làm thổ kỳ, trông coi việc chợ búa.
Châu Anh (th)
