Nếu một lần ghé ngang các khu chợ miền Trung, đặc biệt là ở Đà Nẵng, bạn sẽ dễ dàng bắt gặp các hàng bán mắm dưa đa dạng. Chỉ đi ngang qua thôi là đã nghe cái vị mặn mà khó mà quay lưng đi được.
Người miền Trung vốn dĩ thích ăn cay và mặn. Bữa cơm đôi khi đạm bạc chỉ gồm đĩa rau luộc và chén mắm dưa; thế mà cả nhà xúm xít lại hít hà cái vị cay nồng của ớt, mặn mà của mắm thấm vào từng miếng dưa; cứ tấm tắc khen ngon mãi và nồi cơm hết veo lúc nào chẳng biết…
Bữa cơm đôi khi đạm bạc với đĩa rau luộc và chén mắm dưa; thế mà cả nhà xúm xít lại hít hà cái vị cay nồng của ớt, mặn mà của mắm thấm vào từng miếng dưa; cứ tấm tắc khen ngon mãi và nồi cơm hết veo lúc nào chẳng biết.
Nhớ những ngày mưa, mẹ tôi khoác sơ chiếc áo mưa mỏng rồi vội vã đi chợ, bên cạnh con cá, mớ rau, chẳng bao giờ mẹ quên bịch mắm. Những ngày mưa gió thường khiến cả nhà mau đói bụng, lại thêm bịch mắm dưa tuy chỉ một ngàn đồng mà quá thơm ngon mặn mà nên ngay cả đám con nít cũng cầm lòng không đặng.
Loại mắm dưa đặc trưng của Đà Nẵng không đòi hỏi cầu kỳ ở nguyên liệu cũng như cách chế biến. Chỉ đôi ba trái dưa gang rửa sạch, cắt miếng nhỏ vừa ăn rồi ướp với chút muối, phơi nắng cho dưa hơi héo rồi trộn với ớt tỏi băm, chút đường, vị tinh và mắm nêm. Cho mắm dưa vào hủ, để sang ngày hôm sau là đã có thể ăn rồi. Nhiều người thích thì cho thêm đu đủ bào vào trộn cùng, cái vị sực sực giòn thơm của đu đủ cũng khiến món mắm dưa thêm phần hấp dẫn.
Cầu kỳ hơi món mắm dưa là dưa muối. Cũng như cách làm mắm dưa, dưa gang được rửa sạch, bổ đôi, phơi nắng cho héo rồi đem muối. Dưa muối để được khá lâu, khi cần dùng thì rửa sơ miếng dưa đã được muối mặn, thái lát thật mỏng rồi ướp với ớt tỏi giã nhuyễn cùng chút đường, trộn đều lên là cả nhà có ngay món ngon và lạ miệng.
Dưa gang dễ trồng nên dù nơi tôi ở nơi khí hậu khá hanh khô vào mùa nóng và lạnh buốt mỗi mùa đông, tranh thủ những tháng mát trời nhất ba chồng tôi lại gieo hạt và chăm bón để cuối thu cả nhà lại hái được vài rỗ dưa tươi xanh để dành làm mắm dưa và dưa muối. Có khi ba má lại đóng gói gửi cho bà con ở tận New York xa xôi hủ mắm dưa nhỏ, làm người nhận thấy mừng, thấy quý biết bao nhiêu…
Thỉnh thoảng vợ chồng tôi sang ăn tối, má cười hiền và bảo: “Hôm nay có món ngon đấy”, thể nào chúng tôi cũng biết là có món mắm dưa giòn ngon, cay cay và đậm đà. Khi về, má còn gói gém cho một hộp nhỏ và dặn: “Để dành ăn đấy nhé”.
Thế đấy, cần chi cao lương mỹ vị, món mắm dưa dân dã của quê hương vẫn luôn có một chỗ đứng nhất định trong lòng mỗi người con miền Trung nói chung và Đà Nẵng nói riêng. Để dù có đi xa đến đâu thì mỗi khi nhớ về bữa cơm của bà, của mẹ, chúng tôi vẫn nghe như có vị mặn mòi của mắm dưa trên đầu lưỡi…
Hương Đặng
(thực hiện)
