Bao đời nay, mâm cỗ giỗ chạp ở quê luôn là những món cây nhà lá vườn, “hương đồng cỏ nội”, thấm đẫm tình quê.
Mâm cỗ quê chỉ vài ba món đơn giản nhưng được nấu với số lượng khủng để đãi, bởi ai trong làng cũng là khách mời. Mâm cỗ chuẩn phải có: món canh thịt, món kho (thịt kho, cá kho), mì xào, trứng vịt ốp-lết, thịt luộc… Ngày trước, làng xóm í a í ới qua phụ giúp liền tay, đám giỗ y chang đám cưới. Dần dà, nếp xưa nay đã khác, mỗi dịp đám giỗ chỉ thấy con cháu về trước 1 ngày, làng xóm không còn qua phụ giúp vì ai cũng có công việc riêng. Chỉ còn người trong nhà! Các cô con gái, mỗi người chia nhau nấu món theo thực đơn bàn sẵn. Các món của mâm cỗ đã mang hơi hướng ” hiện đại ” hơn mặc dù nguyên liệu chính vẫn là những anh gà thả vườn săn chắc và những rau quả tươi roi rói hái từ vườn quê.
Má Hai mở vung của nồi gà nấu nấm (nhỏ Út gọi đùa là gà nấu với trái cây). Một mùi hương ngây ngất lan tỏa , hòa quyện giữa gà vườn và đủ thứ nấm: Nấm rơm, nấm tuyết, nấm đông cô; rồi thì táo tàu, hạt sen, là nho khô, nhãn nhục… Vài chục trứng cút ngụp lặn, lấp ló, trông đến phát thèm. Má Hai múc món này cẩn trọng vào từng tô, điểm xuyến vài cọng ngò, rắc vài hạt tiêu, ra hiệu cho tôi bưng lên nhà trên để cúng.
Chị Hai, chị Ba đang làm món mực nhồi. Những con mực to hơn gang tay ú na ú nần vì trong bụng nhồi hỗn hợp thịt, đầu mực, mộc nhĩ. Phải qua công đoạn nướng rồi chiên lại thì con mực mới khô săn và khoác đều màu hổ phách… cực hấp dẫn! Nhẹ nhàng cắt mực thành khoanh tròn, sắp lên dĩa là thấy… đã con mắt. Cúng xong, thưởng thức thì đây là món “hao cơm tốn bia” nhất. Mực dai giòn có độ ngọt tuyệt hảo, khô nhưng tươi như mực một nắng.
Có một món rất lạ của cô em út đảm trách đó là tôm nướng xốt phô mai bơ. Món ăn rất “tây” này nhìn rất đơn giản nhưng đòi hỏi chế biến thật khéo léo. Những con tôm to được lột vỏ chừa đuôi rủ nhau nằm lên bếp than đỏ lửa, lật qua lật lại bốc mùi thơm phức. Lên mâm, tôm đỏ au bắt mắt nằm cong cong quyến rũ bên nước xốt phô mai bơ vàng ngậy. Hai thứ chạm vào, vị ngọt của thịt tôm kết duyên cùng cái beo béo của nước xốt làm… ngất ngây thần khẩu.
Chị Tư thì rất đảm, phụ trách hai ba món một lúc, nổi bật có món có cái tên nghe rất oách: “trứng phượng hoàng”. Làm món này, chị Tư chọn mấy quả cà chua cỡ to rồi đem gọt đầu, khoét bớt thịt cà ra trước khi nhồi thịt băm nhỏ vào. Sau đó đem hấp cách thủy rồi nướng sơ cho da cà chua cháy sém. Sắp mấy quả cà này lên dĩa nhìn thích mắt lắm, còn vị thì ngọt đậm đà, hương khó cưỡng. Chị Tư còn trổ tài làm món thịt bò ướp sả với ngũ vị, đem nướng lụi xen kẽ với thịt ba chỉ làm dậy mùi thơm ơi là thơm. Sẵn tiện chị nướng luôn mấy em đậu bắp đã ướp sa tế. Chị Tư còn có biệt tài pha mắm chấm. Nhìn chén mắm đỏ au óng ánh vài tép chanh nhỏ lăn tăn là thấy muốn đổ mồ hôi lưỡi.
Tôi – người chị nuôi phương xa- ngày giỗ tôi đem về cây giò heo rút xương lam món khai vị. Cắt khoanh tròn, lên mâm cũng bắt mắt lắm.
Mâm cỗ quê cũng khá nhiều món và thật sự không “quê” tí nào phải không các bạn? Cả một mâm cỗ phong phú hương vị, đầy màu sắc tươi mới nhưng vẫn rất gần gũi, hợp khẩu vị và gắn kết tình thân chan hòa. Có một điều tôi hơi tiếc là thiếu cái màu xanh đậm của bánh tét, bánh ít nấu chín được gói bằng những miếng lá chuối xanh non, bọc bên trong là gạo nếp thơm của đồng quê…
Nguyễn Mai
